W związku z zawartym w oświadczeniu Komendy Miejskiej Policji w Olsztynie, dotyczącym interwencji policjantów tej jednostki podjętej w dniu 7 kwietnia 2020 roku w Olsztynie przy ul. Sikorskiego, stwierdzeniem, że „publikowanie filmów z interwencji Policji może rodzić odpowiedzialność z tytułu naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych”, zaś „22-latka nie poinformowała policjantów o celu przetwarzania tych danych (art. 13 RODO)”, warto zwrócić uwagę na kilka kwestii dotyczących dopuszczalności rejestrowania interwencji funkcjonariuszy Policji i publikowania w Internecie nagrań z tych interwencji w świetle przepisów RODO i orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
1.
Trafne jest stwierdzenie zawarte w komunikacie, że Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 14 lutego 2019 r. w sprawie Sergejs Buivids (sygn. C-345/17) wskazał, że zakresem przepisów dotyczących ochrony danych osobowych „jest objęte nagranie na wideo policjantów na komisariacie policji w chwili przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie tak nagranego wideo na stronie internetowej zawierającej materiały wideo, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać nagrania wideo” (pkt 47 wyroku), gdyż „fakt, że nagranie wideo przedstawiające policjantów zostało zarejestrowane podczas wykonywania przez nich obowiązków, nie może prowadzić do wyłączenia tego typu przetwarzania danych osobowych z zakresu stosowania dyrektywy 95/46” (pkt 44 wyroku). Teza ta zachowuje aktualność na gruncie RODO.
2.
Niemniej w tym samym wyroku Trybunał Sprawiedliwości UE także wyraźnie wskazał, że „nagranie na wideo policjantów na posterunku policji w chwili przyjmowania przez nich zeznań oraz opublikowanie tak nagranego wideo na stronie internetowej zawierającej materiały wideo, na której użytkownicy mogą zamieszczać, odtwarzać i rozpowszechniać nagrania wideo, może stanowić przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w celach dziennikarskich w rozumieniu tego przepisu, o ile ze wspomnianego nagrania wideo wynika, że wyłącznym celem jego zarejestrowania i opublikowania jest publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli” (pkt 69 wyroku).
3.
Należy zwrócić uwagę, że art. 85 RODO wprowadza możliwość wyłączenia lub odstąpienia od stosowania niektórych przepisów RODO w przypadku przetwarzania danych osobowych dla potrzeb dziennikarskich. Powstaje zatem pytanie, czy rejestrowanie nagrania z interwencji funkcjonariuszy Policji i jego publikacja w Internecie jest dokonywana dla potrzeb dziennikarskich w rozumieniu RODO, w tym, czy może dotyczyć działań podejmowanych przez osoby niebędące zawodowymi dziennikarzami.
4.
Trybunał Sprawiedliwości UE we wspomnianym wyroku z dnia 14 lutego 2019 r. w sprawie Sergejs Buivids (sygn. C-345/17) wskazał, że fakt, iż S. Buivids (osoba przesłuchiwana przez policjantów) nie jest zawodowym dziennikarzem i zamieścił nagranie z przesłuchania na stronie internetowej YouTube, nie może sam w sobie pozbawiać tego rodzaju przetwarzania danych osobowych miana przetwarzania „wyłącznie w celach dziennikarskich” (pkt 55-56 wyroku).
Z powyższego jednoznacznie wynika, że skorzystanie z tzw. wyjątku dziennikarskiego z art. 85 RODO może dotyczyć także działań podejmowanych przez osoby niebędące zawodowymi dziennikarzami. Istotne jest bowiem przede wszystkim to, w jakim celu dane nagranie zostało rozpowszechnione w Internecie.
5.
Zdaniem Trybunału Sprawiedliwości UE (na przykładzie publikacji nagrania z przesłuchania na komisariacie policji) działalność dziennikarska w rozumieniu unijnych przepisów dotyczących ochrony danych osobowych ma miejsce wówczas, gdy „celem zarejestrowania i opublikowania tego nagrania wideo było wyłącznie publiczne rozpowszechnienie informacji, opinii lub myśli” (pkt 59 wyroku w sprawie Sergejs Buivids, sygn. C-345/17).
Trybunał Sprawiedliwości UE wskazał, że „w celu dalszej konkretyzacji pojęcia celów dziennikarskich należy uwzględnić zadanie mediów w społeczeństwie demokratycznym sformułowane przez ETPC w jego orzecznictwie w przedmiocie ograniczenia wolności wypowiedzi”, a zatem to, że podstawową rolą mediów jest „obowiązek przekazywania informacji i idei o wszystkich zagadnieniach dotyczących interesu publicznego”. W konsekwencji „przetworzenie danych osobowych następuje w celach dziennikarskich wtedy, gdy ma ono na celu przekazanie informacji i idei o zagadnieniach dotyczących interesu publicznego”. Informacje i idee dotyczą zaś zagadnienia interesu publicznego, gdy „odnoszą się do faktycznie prowadzonej publicznej dyskusji lub do zagadnień, które zgodnie z prawem krajowym i wartościami w społeczeństwie są ze swej natury publiczne” (wyrok TS UE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie Tietosuojavaltuutettu przeciwko Satakunnan Markkinapörssi Oy i Satamedia Oy, sygn. C-73/07, pkt 66, 68 i 77).
6.
Nie budzi najmniejszych wątpliwości, że kwestia zasadności, legalności, prawidłowości czy proporcjonalności interwencji funkcjonariuszy Policji względem obywateli, w szczególności w czasie wprowadzonych w kraju ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności jednostek, są zagadnieniami, które „odnoszą się do faktycznie prowadzonej publicznej dyskusji”.
Co więcej, Trybunał Sprawiedliwości UE w cytowanym wyroku z dnia 14 lutego 2019 r. w sprawie Sergejs Buivids (sygn. C-345/17), podkreślił, że przy ocenie, czy publikacja nagrania wideo policjantów przyjmujących zeznania na komisariacie była prezentowaniem informacji o zagadnieniach dotyczących interesu publicznego, „sąd odsyłający będzie mógł w szczególności wziąć pod uwagę fakt, że zdaniem S. Buividsa nagranie wideo zostało opublikowane na stronie internetowej, aby zwrócić uwagę opinii publicznej na stanowiące jego zdaniem nadużycie działania policji, które miały miejsce podczas składania przez niego zeznań” (pkt 60 wyroku).
W konsekwencji nie powinno budzić wątpliwości, że na gruncie RODO dokonanie nagrania interwencji funkcjonariuszy Policji oraz jego publikacja w Internecie, o ile ma na celu rozpowszechnienie informacji o zagadnieniach dotyczących interesu publicznego, jakimi są kwestie m.in. zasadności, legalności czy prawidłowości działań podejmowanych przez funkcjonariuszy Policji przy wykonywaniu władzy publicznej, stanowi działalność dziennikarską w rozumieniu art. 85 RODO.
Jednocześnie należy pamiętać, że w ocenie Trybunału Sprawiedliwości UE, „ponieważ chodzi o przekazywanie informacji i idei, nie ma znaczenia – wbrew prezentowanym czasem opiniom – czy rozpowszechniane dane będą redakcyjnie opracowywane, czy komentowane. Już samo udostępnienie danych w postaci pierwotnej może stanowić wkład do dyskusji publicznej i tym samym mieć znaczenie dla interesu publicznego. Ponadto wybór udostępnianych danych jest wyrazem subiektywnej oceny udostępniającego dane. Wybór ten zawiera przynajmniej ocenę, że dane te są interesujące dla odbiorcy” (wyrok TS UE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie Tietosuojavaltuutettu przeciwko Satakunnan Markkinapörssi Oy i Satamedia Oy, sygn. C-73/07, pkt 67).
7.
Art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych stanowi, że „do działalności polegającej na redagowaniu, przygotowywaniu, tworzeniu lub publikowaniu materiałów prasowych w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 1914) (…) nie stosuje się przepisów art. 5-9, art. 11, art. 13-16, art. 18-22, art. 27, art. 28 ust. 2-10 oraz art. 30 rozporządzenia 2016/679”.
Jakkolwiek tzw. wyjątek dziennikarski został odniesiony na gruncie krajowego ustawodawstwa do materiałów prasowych w rozumieniu ustawy – Prawo prasowe, to wyjątek ten musi być jednak interpretowany w zgodzie z prawem unijnym, celem RODO (zob. pkt 153 preambuły RODO) oraz orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE. Cytowane zaś wyżej rozstrzygnięcia Trybunału Sprawiedliwości UE wyraźnie wskazują, że działalność dziennikarska obejmuje także działania podejmowane przez osoby niebędące zawodowymi dziennikarzami, polegające m.in. na publikowaniu nagrań w Internecie, o ile stanowią przekazanie informacji i idei o zagadnieniach dotyczących interesu publicznego.
W literaturze wskazuje się, że tzw. wyjątek dziennikarski z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych wymaga funkcjonalnego podejścia do pojęcia dziennikarza i dziennikarstwa, „bez ograniczeń o charakterze formalnym lub instytucjonalnym, związanych np. z nieprofesjonalnym charakterem działania osoby korzystającej z prawa do wolności wypowiedzi lub miejscem bądź formą publikacji”, a także „niezbędne będzie rozszerzające traktowanie przesłanki „periodyczności” na gruncie polskiego Prawa prasowego” (M. Żmijewski w: Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz, red. D. Łubasz, Warszawa 2019, teza 6 i 11 do art. 2, a także ogólnie tezy 5-11).
W konsekwencji należy uznać, że także działania podejmowane przez osoby niebędące zawodowymi dziennikarzami, polegające na publikacji Internecie (portale społecznościowe, serwis YouTube) materiałów zawierających informacje o zagadnieniach dotyczących interesu publicznego, objęte są tzw. wyjątkiem dziennikarskim z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych i art. 85 RODO.
8.
Art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych, wykonujący art. 85 RODO, jednoznacznie stanowi, że do działalności dziennikarskiej nie stosuje się m.in. art. 6 i 8 RODO (w zakresie dotyczącym m.in. konieczności uzyskania zgody osoby, której dane dotyczą, na przetwarzanie danych osobowych) czy też wspomnianego w oświadczeniu Komendy Miejskiej Policji w Olsztynie art. 13 RODO (dotyczącego przekazania informacji m.in. o celu przetwarzania danych osobowych).
Innymi słowy, w ramach korzystania z tzw. wyjątku dziennikarskiego, osoba przetwarzająca dane osobowe nie ma obowiązku m.in. uzyskania zgody osoby, której dane dotyczą, na ich przetwarzanie, a także nie musi informować tej osoby o celu przetwarzania.
9.
W związku z powyższym należy uznać, że dokonanie przez osobę niebędącą zawodowym dziennikarzem rejestracji wideo interwencji funkcjonariuszy Policji i publikacja nagrania z tej interwencji w Internecie, o ile ma na celu rozpowszechnienie informacji o zagadnieniach dotyczących interesu publicznego, jakimi są m.in. kwestie zasadności, legalności czy prawidłowości działań podejmowanych przez funkcjonariuszy Policji przy wykonywaniu władzy publicznej, stanowi działalność dziennikarską w rozumieniu art. 85 RODO i jest objęta tzw. wyjątkiem dziennikarskim z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych. W takim wypadku nie znajdują zastosowania art. 5-9, art. 11, art. 13-16, art. 18-22, art. 27, art. 28 ust. 2-10 oraz art. 30 RODO, a zatem nie ma potrzeby uzyskiwania zgody funkcjonariuszy Policji podejmujących interwencję na dokonanie nagrania interwencji oraz informowania funkcjonariuszy Policji o celu przetwarzania ich danych osobowych.
Dodatkowo, w odniesieniu do samego nagrania interwencji funkcjonariuszy Policji przez osobę, która w niej uczestniczy, znajdzie zastosowanie także art. 6 ust. 1 lit. f RODO, który zezwala na przetwarzanie danych osobowych, nawet bez zgody osoby, której dane dotyczą, jeżeli „przetwarzanie jest niezbędne do celów wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez administratora”, przy dochowaniu pozostałych wymogów wynikających z tego przepisu. Dokonanie rejestracji wideo interwencji funkcjonariuszy Policji przez osobę, względem której jest ona podejmowana, celem udokumentowania sposobu jej przeprowadzenia, niewątpliwie realizuje uzasadnione interesy administratora danych, którym wówczas jest osoba realizująca nagranie.
Autor: IG
