PODZIEL SIĘ

Czy aktualne przepisy prawa procesowego legalizują bezprawność działania organów ścigania? Czy dowody, mimo nielegalnego sposobu ich pozyskania, mogą zostać wykorzystane w procesie karnym? Problematykę prawa dowodowego w kontekście nowej treści art. 168a Kodeksu postępowania karnego porusza w „Palestrze” Sebastian Brzozowski.

Kodeks postępowania karnego nie zawiera definicji dowodu nielegalnego. Definicję tę wypracowała doktryna procesu karnego. Dowody nielegalne to zarówno dowody pozyskane z naruszeniem przepisów postępowania (w tym zakazów dowodowych), jak i pochodzące z nielegalnego źródła.

Ustawowe „od Sasa do lasa”

W ostatnim czasie prawo karne procesowe podlegało licznym zmianom, co szczególnie widoczne jest na przykładzie prawa dowodowego i związanego z nim art. 168a k.p.k. W stanie prawnym przed 1 lipca 2015 r. przepis ten nie istniał. Zagadnienie korzystania z dowodów nielegalnych miało charakter cząstkowy i ograniczało się do określenia niedopuszczalności przeprowadzania określonych dowodów, poprzez sformułowanie tzw. zakazów dowodowych. W pozostałym zakresie wykorzystywanie dowodów uzyskanych z naruszeniem prawa zostało wypracowane przez doktrynę i orzecznictwo.

Artykuł 168a k.p.k. został wprowadzony do polskiego porządku prawnego 1 lipca 2016 r. (ustawą z dnia 27 września 2013 r., Dz.U. 2013, poz. 1247).

Przepisy procedury karnej zakładały całkowity zakaz przeprowadzania i wykorzystywania dowodów pozyskanych do celów postępowania karnego za pomocą czynu zabronionego.

Życie art. 168a k.p.k. w powyższym kształcie było bardzo krótkie. W 2016 roku Sejm uznał, że należy go diametralnie zmienić, do czego doszło na mocy ustawy z dnia 11 marca 2016 r., która weszła w życie 15 kwietnia 2016 r. (Dz.U. 2016, poz. 437) i obowiązuje do dzisiaj.

Regulacja ta wprowadziła zasadę dopuszczającą wykorzystywanie dowodów uzyskanych z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego, o którym mowa w art. 1 § 1 Kodeksu karnego. Od zasady tej wprowadzono wyjątek, zabraniający posługiwania się dowodami pozyskanymi „w związku z pełnieniem przez funkcjonariusza publicznego obowiązków służbowych, w wyniku: zabójstwa, umyślnego spowodowania uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności”.

Przepisy postępowania, o których mowa w nowym art. 168a k.p.k., odnoszą się nie tylko do przepisów Kodeksu postępowania karnego, ale także przepisów pozakodeksowych. Regulacje takie zawiera przede wszystkim ustawa o Policji, a szczególnie art. 19 tej ustawy, dotyczący czynności operacyjno-rozpoznawczych. W tym zakresie S. Brzozowski zaznacza, że naruszenie przepisów może odnosić się zarówno do przeprowadzenia danej czynności niewłaściwie, niezgodnie z procedurą, jak i działania bez niezbędnych uprawnień.

Dowody pozyskane w wyniku niewłaściwego lub niezgodnego z uprawnieniami działania organów ścigania mogą być podstawą rozstrzygnięcia sądu!?

Autor publikacji dostrzega jednak problem wynikający ze sprzeczności między art. 168a k.p.k. a przepisami wprowadzającymi zakazy dowodowe. Pod pojęciem zakazów dowodowych rozumiane są zarówno kodeksowe, jak i pozakodeksowe regulacje wyłączające lub ograniczające możliwość przeprowadzenia określonych dowodów (np. przesłuchanie obrońcy oskarżonego).

Czy można przesłuchiwać pod hipnozą?

Sebastian Brzozowski wskazuje, że obowiązujący art. 168a k.p.k. nie może dotyczyć zakazów dowodowych jako szczególnych przepisów postępowania karnego, gdyż w przeciwnym wypadku stałyby się one przepisami pustymi. Przepis ten nie zwalnia organów ścigania z poszanowania zakazów dowodowych wynikających z innych regulacji polskiej procedury karnej.

Przykładowo, gdyby szeroko interpretować art. 168a k.p.k. nic nie stałoby na przeszkodzie wykorzystania jako dowodu w postępowaniu karnym informacji uzyskanych z przesłuchania danej osoby przeprowadzonego z wykorzystaniem hipnozy, pomimo bezpośredniego zakazu stosowania tego rodzaju praktyk w art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k.

Artykuł „Dopuszczalność dowodów uzyskanych z naruszeniem przepisów postępowania w kontekście art. 168a k.p.k.” ukazał się w „Palestrze”, nr 1-2/2017.

Sebastian Brzozowski jest sędzią Sądu Okręgowego w Gdańsku.

Daniel Kwiatkowski
Foto: picjumbo.com

1 KOMENTARZ

  1. pojawiły się też inne artykuły na temat art. 168a kpk, proponujące jego prokonstytucyjną wykładnię: w tym samym numerze Palestry oraz w numerze 11 Prokuratury i Prawa z 2016 roku 🙂

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Wpisz treść komentarza
Wpisz tutaj swoje imię

trzy + 2 =