Dziś przypada Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Jeśli chcecie zawiesić flagę, róbcie to z głową. W przeciwnym wypadku możecie mieć kłopoty.
W czasie majowego weekendu mamy świąt w nadmiarze, wiadomo bowiem, że jako naród uwielbiamy świętować. Nowa, świecka tradycja – nowa, bowiem dopiero od 10 kwietnia 2004 r. Wtedy bowiem weszła w życie przepisy zmieniające ustawę z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych (Dz.U. nr 7, poz. 18). Wskazany akt normatywny stanowi swoistą „konstytucję symboli narodowych”,
Ustawa wymienia i określa poszczególne symbole RP, takie jak orzeł biały, biało-czerwone barwy i hymn polski. Warto mieć na uwadze, że art. 1 ust. 2 tej ustawy nakazuje otaczać symbole narodowe szacunkiem.
„Otaczanie tych symboli czcią i szacunkiem jest prawem i obowiązkiem każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej oraz wszystkich organów państwowych, instytucji i organizacji”. Ważna rzecz!
Skąd to święto?
Droga – jak to zazwyczaj na polskim podwórku legislacyjnym – była wyboista. W poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej z 15 października 2003 r. (druk sejmowy IV kadencji nr 2149) zaproponowano szereg zmian, z których kluczową było ustanowienie dnia 2 maja „Dniem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej” i przyjęcie rozwiązania, w myśl którego: „Każdy ma prawo używać barw Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności w celu podkreślenia znaczenia uroczystości, świąt lub innych wydarzeń”.
Argumentowano, że taka regulacja jest konieczna, ponieważ wiedza o prawie do korzystania z symboli narodowych takich jak flaga, barwy narodowe i czy godło jest znikoma zarówno w szkołach jak też w mediach, a ponadto „obecny stan prawny zakazuje obywatelom używania flagi państwowej poza dniami świąt państwowych”.
Dodatkowo podnoszono, że „dzień Flagi obchodzony byłby bez patosu, ale w duchu patriotycznym, w przededniu Święta 3 Maja (…). Wybór 2 maja na Dzień Flagi Rzeczypospolitej Polskiej nie jest przypadkowy, gdyż jest to ten moment, w którym Polakom towarzyszą refleksje o szczytnych kartach historii Polski. Jest to także Światowy Dzień Polonii. Podobnie jak w wielu krajach, m.in. w Szwecji i USA, chcielibyśmy, aby Dzień Flagi obchodzony był w Polsce radośnie, na piknikach i festynach, aczkolwiek w sposób przypominający o szacunku i czci dla symboli narodowych. Drugim ważnym aspektem nowelizacji powołanej wyżej ustawy jest unormowanie stanu prawnego w taki sposób, aby możliwe było używanie flagi narodowej nie tylko w czasie świąt państwowych i w określonych przepisami sytuacjach, ale w każdy dzień roku, z zachowaniem należytej czci i szacunku”.
Przytoczona treść uzasadnienia rzuca światło na charakter dzisiejszego święta.
A może jednak bez świętowania?
W poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej z 12 listopada 2003 r. (druk sejmowy IV kadencji nr 2308) kluczowa była likwidacja przepisu, który wymieniał wszystkie podmioty uprawnione do wywieszania flagi (wyliczenie enumeratywne).
Proponowano rozwiązanie, w myśl którego „flagę państwową RP mają prawo wywieszać wszyscy obywatele polscy oraz mieszkający na terenie RP cudzoziemcy”.
Argumentowano, że aktualnie obywatele polscy nie mogą wywieszać flag przed swoimi domami, a przecież jak wskazywano w uzasadnienie wywieszanie flagi które „stanowią element identyfikacji społeczeństwa z państwem oraz prezentuje dumę narodową. Obecnie obowiązujące przepisy są pod tym względem również zupełnie nieprzystające do rzeczywistości, gdzie duża część Polaków wywiesza flagi narodowe na swoich domach i z okien swych mieszkań. Przepisy te pochodzą z okresu głębokiego komunizmu, gdy zwalczano wywieszanie flag narodowych przez obywateli podczas nieuznawanych przez władzę ludową świąt narodowych”.
Ostatecznie zdecydowano połączyć oba projekty ustaw, przy czym warto nadmienić, że ówczesna Rada Ministrów sprzeciwiła się w swoim stanowisku z 21 stycznia 2004 r. ustanowieniu szczególnego dnia flagi państwowej. Ostatecznie jednak uchwalono nowelizację ustawy z dnia 20 lutego 2004 r. o zmianie ustawy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. nr 49, poz. 467), z kluczowym art. 6a:
„Ustanawia się dzień 2 maja Dniem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej”.
Co to flaga?
Parafrazując znaną definicję w pierwszej polskiej encyklopedii powszechnej, również w odniesieniu do flagi moglibyśmy powiedzieć: flaga jaka jest – każdy widzi. To nie tylko obowiązkowy atrybut w rękach każdego kibica reprezentacji Polski, ale także symbol jednoczący na co dzień skłóconych Polaków – symbol, który znamy od najmłodszych lat, który umiemy narysować, rozpoznać, którego prawie na pewno nie pomylimy z żadnym innym (no może czasem z flagą Indonezji, Monako czy Grenlandii).
Dociekliwym i lubującym się w datach możemy nadmienić, że biało-czerwone kolory jako barwy państwowe wprowadził sejm w czasie powstania listopadowego, a ściślej w dniu 7 lutego 1831 r. Poszczególne regulacje z lat 1919 r., 1921 r. 1927 r. czy w 1955 r. w sposób mniej lub bardziej zauważalny zmieniły regulację ustawową. Aktualnie obowiązujące przepisy dookreślają w art. 6 ust. 1, czym jest flaga narodowa.
„Flagą państwową Rzeczypospolitej Polskiej jest prostokątny płat tkaniny o barwach Rzeczypospolitej Polskiej, umieszczony na maszcie”.
Flagą państwową jest również flaga z umieszczonym pośrodku białego pasa godłem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 6 ust. 2). Niewiele zatem o samej fladze, poza ramowo określonymi barwami.
Flaga fladze nierówna
Wiemy zatem, jak wygląda flaga – znamy wszyscy hymn Polski, ale czy wiemy, jaki flaga dokładnie ma kolor i jakich jest rozmiarów? Okazuje się, że ustawa w tym zakresie jest niezmiernie lakoniczna. Art. 4 ust. 1 obowiązującej ustawy określa wygląd flagi.
„Barwami RP są kolory biały i czerwony, ułożone w dwóch poziomych, równoległych pasach tej samej szerokości, z których górny jest koloru białego, a dolny koloru czerwonego”.
Z kolei w myśl art. 4 ust. 2 ustawy: „Przy umieszczaniu barw Rzeczypospolitej Polskiej w układzie pionowym kolor biały umieszcza się po lewej stronie płaszczyzny oglądanej z przodu”.
Jeśli chodzi o proporcje, to sprawa jest prosta, bowiem w załączniku nr 3 do ustawy określono, że stosunek szerokości flagi do jej długości wynosi 5:8, natomiast w przypadku flagi z godłem stosunek wysokości godła do szerokości flagi – 2:5. Warto dodać, że w odpowiedniku aktualnej ustawy z 1955 r. tj. w dekrecie z 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych. (Dz.U. nr 47, poz. 314) stosunek szerokości flagi do jej długości wynosił 3:8.
Z wymiarami flagi sprawa jest zatem prosta, znaczenie trudniej jest z kolorami. Wymogi barw określa załącznik numer 2 do ustawy.
„Współrzędne trójchromatyczne barw x, y, ich składowa Y oraz dopuszczalna różnica barwy Δ E w przestrzeni barw CIE 1976 (L* u* v*) ustalona według wzoru CIELUV przy iluminacie C i geometrii pomiarowej d/0”.
Kiedy zapytamy ekspertów z zakresu informatyki i poligrafii (uczyniłem to wczoraj na grillu ;-)), to dowiemy się, że wskazana definicja kolorów jest archaiczna. Zastosowanie się do tych wymogów powoduje, że nasz „biały” jawi się różnymi odcieniami szarości, a „czerwony” wpada w bordowy. Wskaźniki bieli i czerwieni dobierano bowiem na płótnie, natomiast po przeniesieniu na tkaninę lub papier pierwotne kolory wyglądają nieznacznie odmiennie.
Eksperci są zgodni, że znacznie lepszym rozwiązaniem byłoby określenie barw przy pomocy modelu RGB (red-green-blue) lub CMYK (cyjan-magenta-yellow-black), a najlepiej w obu tych systemach równocześnie.
Ciekawostką jest fakt, że ustawodawca określił kolor jako czerwony, aczkolwiek już w 1921 r. doprecyzował, że chodzi o czerwony w odcieniu karmazynu.
Z kolei w ustawie z 1927 r. i w dekrecie z 1955 r. zapisał, że odcieniem czerwonego jest cynober. Malarze i miłośniczki szminek wiedzą, w czym rzecz. Zobacz porównanie kolorów flagi z załącznika i z art. 6 ustawy na ciekawej stronie www.
Uważaj z wieszaniem flagi
Ustawa w art. 5 ust. 2 stanowi, że „każdy ma prawo używać barw Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności w celu podkreślenia znaczenia uroczystości, świąt lub innych wydarzeń, z uwzględnieniem art. 1 ust. 2″, a z kolei w art. 7 ust. 3 stwierdzono, że „flagę państwową Rzeczypospolitej Polskiej zaleca się podnosić lub umieszczać na budynkach mieszkalnych lub przed budynkami mieszkalnymi oraz na budynkach lub przed budynkami, w których prowadzi się działalność gospodarczą lub w innych miejscach niż wymienione w art. 7 ust. 1 i 2 (budynki urzędowe – uwaga PC) – z okazji świąt i rocznic państwowych oraz innych uroczystości o zasięgu państwowym lub lokalnym, z uwzględnieniem art. 1 ust. 2 (z należytą czcią i szacunkiem – uwaga PC)”.Takim przypadkiem może być chociażby uczestnictwo w pielgrzymce, zawodach sportowych czy choćby na konferencji naukowej.
Nie ma obowiązku wywieszania flagi, ale też nie powinna ona wisieć przed budynkiem lub na posesji cały czas. Wydaje się, że przepisy zabraniają zawieszania flagi w zwykły dzień powszedni.
Nie ma natomiast przeszkód, aby flagę powiesić na przykład w mieszkaniu, choć już paradowanie z nią po ulicy dzień w dzień może być już kontrowersyjne. Nie wolno flagi wykorzystywać na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego. Nie ma przeszkód, aby umieścić symbol flagi w formie znaku graficznego na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw Rzeczypospolitej Polskiej w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej.
Możliwych zachowań wyczerpujących znamiona występku można wyobrazić sobie bez liku, przy czym wydaje się, że nie narusza ustawy zawieszenie flagi w barwach nieznacznie odmiennych od tych ustawowych, flagi niewyprasowanej czy nieznacznie poplamionej. Zachowania te powinny być oceniane z perspektywy intencji sprawcy (tzw. strony podmiotowej).
Jaka kara za lekceważenie flagi?
Mam nadzieję, że dzielnie dobrnęliście do końcówki opracowania, przyszedł zatem czas na prawo karne. Omawiana ustawa nie zawiera przepisów prawa karnego (i to się chwali). Tym niemniej warto mieć na uwadze, że w Kodeksie wykroczeń i Kodeksie karnym obowiązują dwa przepisy, które bezpośrednio dotyczą ochrony flagi państwowej. Zgodnie z art. 49 § 1 k.w.: „Kto w miejscu publicznym demonstracyjnie okazuje lekceważenie Narodowi Polskiemu, Rzeczypospolitej Polskiej lub jej konstytucyjnym organom, podlega karze aresztu albo grzywny”. Przepis ten nie dotyczy flagi, bowiem kluczowy jest jego paragraf drugi.
Art. 49 § 2 k.w.: Tej samej karze podlega, kto narusza przepisy o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej.
Sprawca musi mieć zamiar naruszenia przepisów wskazanej ustawy i musi w miejscu publicznym naruszyć te przepisy, przy czym ustawa nie wymaga zniszczenie flagi, lecz wystarczające jest okazanie umyślnego lub nieumyślnego jej lekceważenia.
Niekiedy rozgraniczenie wykroczenia z art. 49 § 2 k.w. od występku z art. 137 § 1 k.k. może być problematyczne ze względu na podobny sposób działania sprawcy, mimo odmiennej strony podmiotowej czy też okoliczności modalnych. W praktyce wykroczeniami będą naruszenia przepisów regulujących zawieszenia flagi dokonywane przez odpowiedzialne za to osoby lub też incydentalne przypadki naruszenia przepisów ze względu na niższy niż w art. 137 § 1 k.k. stopień społecznej szkodliwości.
W wypadku wielokrotnego naruszenia przepisów cytowanej ustawy możecie popełnić wykroczenie zagrożone karą aresztu (od 5-30 dni) lub też grzywną (od 20-5000 zł). Sprawca może zostać ukarany mandatem (do 500 zł), a w przeciwnym wypadku sprawa będzie rozpoznawana przed sądem rejonowym.
Kodeksem karnym w sprawcę
Niewłaściwy sposób postępowania z flagą może stanowić również przestępstwo przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, ale także przeciwko dobro osobistym i uczuciom osób, dla których flaga jest ważnym symbolem. Ważny jest art. 137 § 1 k.k.
„Kto publicznie znieważa, niszczy, uszkadza lub usuwa godło, sztandar, chorągiew, banderę, flagę lub inny znak państwowy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.
Stosownie do art. 137 § 2 k.k., „tej samej karze podlega, kto na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znieważa, niszczy, uszkadza lub usuwa godło, sztandar, chorągiew, banderę, flagę lub inny znak państwa obcego, wystawione publicznie przez przedstawicielstwo tego państwa lub na zarządzenie polskiego organu władzy”.
Należy podkreślić, że w przypadku wieloodmianowego przestępstwa z art. 137 § 1 k.k. sprawca ma działać „publicznie”, zatem w przestrzeni ogólnodostępnej, która może być widoczna dla dużej grupy osób. Przestępstwo jest zatem powszechne z działania, z reguły materialne i popełniane z zamiarem bezpośrednim. Działanie sprawcy musi być intencjonalne, to znaczy musi mieć on zamiar znieważenia flagi, co oznacza wyrażenie lekceważenia, pogardy i ośmieszenia dla polskiej flagi.
Pomijając okoliczności konkretnego przypadku czy wskazania z art. 37b k.k., liczba stawek grzywny za ten czyn wynosi 10, zaś maksymalna to 540; przy czym nie może być niższa od 10 złotych, ani też przekraczać 2 tysięcy zł. Kara ograniczenia wolności może zostać orzeczona w wymiarze od miesiąca do 2 lat, a pozbawienia wolności od miesiąca do roku. Sprawca po przeprowadzeniu śledztwa odpowiadał przed sądem okręgowym. Kwestia zbiegu art. 137 k.k. z innymi przepisami k.k. to już inna historia.
Na marginesie warto nadmienić, że art. 13 wspomnianego wyżej dekretu z 1955 r. wskazywał: „Kto nieprawnie używa godła Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, flagi państwowej z godłem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, bandery polskiej lub wizerunku orła określonego w niniejszym dekrecie, podlega karze aresztu do roku i karze grzywny do 10.000 zł albo jednej z tych kar”.
Jak ocenić regulację?
W moim odczuciu wydaje się, że należy derogować przepis art. 137 § 1 k.k., gdyż wystarczająca w tej mierze będzie ochrona symboli zapewniona z art. 49 § 2 k.w. Konieczność poszanowania flagi jako symbolu narodowego jest niezmiernie istotna, ale niekoniecznie w formie reakcji wskazanej w przepisach k.k.
Znaczenie lepszym sposobem na ochronę flagi jest nauka szacunku dla symboli narodowych (nie tylko flagi) w domu i w szkole. Śmiało zatem dziś świętujcie, z radością, z uśmiechem i z poszanowaniem flagi. Zróbcie tak jak wskazałem w tytule. Już teraz!
Foto: freestocks.org
